3. GAIA

 

Garatu dugun hirugarren gaia legeria da. Gai honetan 1857. urtetik 2006. urteraino egon diren hezkuntza lege guztiak ikusi ditugu. Lege horiek Moyano Legea (1857), LGE (1970), LODE (1985), LOGSE (1990), LOCE (2002) eta LOE (2006) izan dira.

Gure taldeari LOGSE legea tokatu zitzaigun eta atera genituen ezaugarri nagusiak hauek ziren:

• Oinarrizko Hezkuntza 16 urte arte eta dohakoa zen.

• Haur Hezkuntza bitan banatuta zegoen, hau da, 0 urtetik 3 urte arte eta 4 urtetik 6 urte arte, baina bakarrik ziklo bat zen.

• Bere helburua hezkuntza profesionalizatua eta formatuagoa izatea zen.

• Haur Hezkuntzarako irakasle batzuk eta Lehen Hezkuntzarako beste irakasle batzuk ezartzen ziren.

• Lehen Hezkuntza 6 urtetik 12 urtera arte, Bigarren Hezkuntza 12 urtetik 16 urte arte eta Batxilergoa 16 urtetik 18 urte arte.

• Lehenengo aldia klaseak txikitu zirenak, 40 ikasletik 25 ikaslera, honekin haurrak arreta gehiago zuten.

• Hezkuntza Berezia erregulatu zen.

• Erlijio ez zuen lehen zuen bezain indarra.

• Klase mixtoak ziren, hau da, mutilak eta neskak gela berdinean zeuden.

• Hezkuntza Berezia lehen aldiz sartu zen ikastetxeetan. Hala ere, ikasleak geletatik ateratzen zituzten beste gela batzuetara eramateko.

• Formakuntza jasotzen hasi ziren eta hezkuntza profezionalizatuagoa izaten hasi zen.

• Helduen hezkuntza bermatzen zuen.

• Irakaskuntzaren kalitateak aukera hobeagoak ematen zuen hezkuntza hobetzeko, hau da, egoera onean ez dauden pertsona, talde edo lurraldeak konpentsatzeko ekintzak garatzen zituen.

Gero, klasean ariketa bat egin genuen non talde bakoitzak rol bat zeukan, nire taldea irakasle taldea izan zen eta, gure legearen ezaugarriak kontuan izanda, guraso rola zeukan taldea konbentzitu behar genuen lege hau daukan eskola hoberena zela.

Orain, lege bakoitzaren ezaugarri nagusiak ikusiko ditugu:

Legeria

• 1812ko KONSTITUZIOA

Konstituzio bakarra da Espainiako historian titulu esklusibo bat eskaini diona, IX. titulua, instrukzio publikoari. Titulu honek, garai hartako hezkuntza egitura errespetatu arren (lehen hezkuntza eta unibertsitateena bakarrik jasotzen dira), hezkuntza arloko ideia berritzaile garrantzitsuak biltzen ditu. Besteak beste, azpimarratzekoa da Lehen Hezkuntzaren unibertsaltasuna defendatzen duela herritar guztientzat, salbuespenik gabe, eta Estatu osorako irakaskuntza-planen uniformetasuna. Era berean, adierazten da hezkuntzaren arloko eskumenak Gorteen gain daudela, eta ez Gobernuaren gain.

• MOYANO LEGEA

1857ko irailaren 9ko Instrukzio Publikoaren Legea, Moyano Legea deiturikoa, Claudio Moyanogatik, zeina sustapen-ministro izan baitzen onartu zenean, aurrerakoien eta moderatuen arteko adostasunaren emaitza izan zen, eta hezkuntza-sistema liberalaren behin betiko sendotzea eta instrukzio publikoaren garapenaren egonkortasunaren hasiera ekarri zuen, batez ere lege- eta administrazio-mailan, mende bat baino gehiagoz. Moralitate erlijiosoan oinarrituta dago.

Moyano Legeak lau atal ditu. Lehenengoak, "ikasketenak", sistemaren hezkuntza-mailak arautzen ditu: lehen irakaskuntza, honela banatuta: oinarrizkoa (ordaindu ezin duenarentzat derrigorrezkoa eta doakoa) eta goi-mailakoa; bigarren irakaskuntza, sei urteko ikasketa orokorrak eta industria-lanbideetan aplikatzeko ikasketak biltzen dituena; eta, goi-mailan, fakultateetako ikasketak, goi-mailako irakaskuntzak eta lanbide-irakaskuntzak. "Irakaskuntza-establezimenduak" atalean ikastetxe publikoak eta pribatuak arautzen dira. Hirugarrenak, "irakasle publikoenak", irakaskuntza publikoko hasierako prestakuntza, sartzeko modua eta irakasleen kidegoak arautzen ditu. Azkenik, "instrukzio publikoaren gobernua eta administrazioa" atalean, hezkuntza-administrazioaren hiru maila ezartzen dira (zentrala, probintziala eta tokikoa), erabat hierarkizatuta, eta gizarteak administrazioei emandako aholkularitzan parte hartzeko saiakera txiki batzuk arautzen dira.

Lege honen funtsezko ezaugarriak honako hauek dira: irakaskuntzaren ikuskera zentralista; arazo problematikoenak konpontzeko izaera eklektikoa eta moderatua, hala nola Elizak irakaskuntzan esku hartzea edo eduki zientifikoek bigarren irakaskuntzan duten pisua; lege-sustapena eta irakaskuntza pribatua sendotzea, katolikoa, lehen eta bigarren mailakoa; eta, azkenik, ikasketa teknikoak eta profesionalak bigarren hezkuntzaren ondoko irakaskuntzan behin betiko sartzea. Bere helburua, lehenengoz hezkuntza sistema antolatzea zen. Bere irakaskuntza derrigorrezkoa zen (6-9 urte). Segregazioa zegoen; HB ez zegoen; eta antolaketa administratiboa zegoen.

• FRANKISMOA (1936-75)

Gerra zibiletik aurrera Espainian ezartzen den erregimen politikoa ez da arduratzen aurretik zegoenaz bestelako eskola-sistema bat diseinatzeaz. Lehen urteetan, hezkuntzak ideologia transmititzeko bide gisa baino ez dio interesatzen Gobernuari, bere barne-antolaketa eta -egiturari gehiegi axola izan gabe. Horrela, dekretu eta ministro-aginduak ugaritzen dira ideia bakarrarekin: hezkuntzak katolikoa eta aberrikoa izan behar du. Beraz, Errepublikaren hezkuntza-politika erabat gaitzesten da.

Lehenik eta behin, oinarrizko hiru premisatan oinarritutako irakaskuntza konfesional katolikoa definitzen da: moral katolikoaren araberako hezkuntza, erlijioaren derrigorrezko irakaskuntza eskola guztietan eta Elizak irakaskuntza ikastetxe guztietan ikuskatzeko duen eskubidea. Era berean, hezkuntzaren politizazioa ikusten da, ikasgai guztien doktrina-orientazioaren bidez. Hirugarrenik, hezkuntzaren arloan Estatuaren subsidiariotasuna ezartzen da, gizarteak bere gain hartzen baititu arlo horretako eskumenak; horrek esan nahi du Estatuak ez duela hezkuntza-lana aintzat hartzen eta Elizaren esku uzten duela erabat. Gainera, aurreko garaiarekiko erabateko haustura gertatzen da, metodo pedagogikoen berrikuntzari eta irakaskuntzaren maila intelektualaren hobekuntzari dagokionez errepublikaren aurrerapen guztiak arbuiatuz. Sexuen arteko bereizketa ere garrantzitsua da, eskolatze mistoa debekatzearen ondorioz. Eta, azkenik, areagotu egin da irakaskuntzako diskriminazioa, batez ere "bide bikoitzeko" hezkuntza-sistema bat dagoelako: Batxilergoa eliteentzat eta beste bide bat klase behartsuenentzat.

• LEY GENERAL DE EDUCACIÓN (LGE)

1970eko abuztuaren 4ko lege honek Espainiako hezkuntza-sistema osoa arautzen eta egituratzen du, lehen aldiz mende honetan. Legearen planteamenduak hezkuntza-tradizio liberalean sartzen ziren, eta azken 30 urteetako hezkuntza autoritarioaren porrota inplizituki aitortzea zekarten. Etengabeko hezkuntzaren ikuspegi globaletik, Estatuko Hezkuntza Legeak sistema unitario bat diseinatu zuen (lehen mailetan bide bikoitza kentzen da) eta malgua (goiko mailetan adar batetik bestera igarotzeko aukera eta "zubi" ugari sortzen dira). Horrela, sistema lau mailatan egituratzen da: eskolaurrea, Oinarrizko Hezkuntza Orokorra, Erdi Mailako Irakaskuntzak eta Unibertsitate Irakaskuntza. Hauek dira LGEak araututako sistemaren ezaugarri garrantzitsuenak:

• 6 eta 14 urte bitarteko hezkuntza herritar guztientzat orokortzea, bi zentzutan: batetik, adin horietako haur guztiak sistema bakar eta ez-diskriminatzaile batean integratzea, eta, bestetik, erabateko eskolatzea.

• Irakaskuntzaren kalitatearekiko kezka. LOGEk, hezkuntzaren hedapena ez ezik, guztiontzako kalitatezko irakaskuntza ere ekarri zuen.

• Estatuaren subsidiariotasun-printzipioaren amaiera, 1970era arte. Lege honek Estatuak irakaskuntzaren plangintzan eta eskola-postuen hornikuntzan duen irakaskuntza-eginkizuna aitortzen du.

• Irakaskuntza pribatuaren presentzia nabarmena unibertsitateaz kanpoko mailetan.

• Hezkuntza-sistema bat, teorian egitura horrekin lortu nahi dena, ez oso selektiboa beste herrialde batzuekin alderatuta.

• Hezkuntza-sistemaren eta lan-munduaren artean harremanak ezartzeko kezka, hezkuntzak lanerako prestatu behar duela uste duelako.

• Hezkuntza-sistema zentralizatu bat eratzea, irakaskuntzan uniformetasuna ekarri zuena.

• Bere helburua, gizarte osoan hezkuntza sistema irekitzea eta analfabetismoa jeistea zen.

• Bere irakaskuntza hirutan banatzen zen: HH (2-6 urte); LH derrigorrezkoa zen (6-14 urte); eta BH (14-19 urte).

• Bere ezaugarriak hurrengoak dira: klaseak handitu zuren (40 ikaasle klaseetan); uniformea janzten zen; erlijioaren pisua zeukan; errebalida zegoen; sexu segregazioa zegoen.

• LEY ORGÁNICA REGULADORA DEL DERECHO A LA EDUCACIÓN (LODE)

Lege honen helburua da denentzat hezkuntzarako eskubidea bermatzea, eta, horretarako, arreta berezia jartzea oinarrizko, derrigorrezko eta doako irakaskuntza lortzeari, inolako diskriminaziorik gabe. Hezkuntza-jarduerak helburu hauek izan behar ditu: ikaslearen nortasuna erabat garatzea; tolerantzia eta askatasuna errespetuan eta erabiltzean heztea, bizikidetzaren printzipio demokratikoak diren aldetik; lanbide-jarduerarako eta gizartean aktiboki parte hartzeko gaitzen duten ezagutzak, ohiturak eta teknikak eskuratzea; eta bakerako eta lankidetzarako prestakuntza. Lege honek irakaskuntza-askatasunerako eskubidea bermatzen eta garatzen du. Gurasoei eta ikasleei zenbait eskubide aitortzen zaizkie, hezkuntza-ekintzaren helburuak lortzea bermatzen dutenak, Konstituzioan ezarritakoaren arabera. Eskola-postu publiko eta pribatuen sare bikoitza dagoela onartu da, eta itun-araubide bat ezarri da, funts publikoekin finantzatzeko titulartasun pribatuko ikastetxeak hartzeko. Horrela, lege honek bereizi egiten ditu botere publikoa duten zentroak edo merkatu-araubidean funtzionatzen duten zentro publikoak, pribatuak, eta funts publiko itunduekin sostengatzen diren titulartasun pribatuko zentroak. Era berean, hezkuntza-prozesuan inplikatutako sektore guztiek hezkuntza-programazio orokorrean parte hartzea arautzen da, ikastetxetik hasi eta Estatuko erabaki goreneko mailetaraino, eta aitortuta geratzen da gurasoen eta ikasleen elkartzeko, federatzeko eta konfederatzeko askatasuna.

• LEY ORGÁNICA DE ORDENACIÓN GENERAL DEL SISTEMA EDUCATIVO (LOGSE)

Lege honek hezkuntza-sistemaren egitura eta antolamendua arautzen ditu, unibertsitateaz kanpoko mailetan. Sistemaren berrantolaketa horren helburua helburu hauek lortzea da: derrigorrezko eskolatzearen aurreko etapa benetan arautzea, lanbide-heziketa sakon erreformatzea, eta araubide orokorreko eta bereziko irakaskuntzen arteko lotura. Hala, hezkuntza-sistemaren egitura berriak honako etapa hauek ezartzen ditu bere araubide orokorrean: haur Hezkuntza, Lehen Hezkuntza, Bigarren Hezkuntza, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza, Batxilergoa eta erdi-mailako Lanbide Heziketa, goi-mailako Lanbide Heziketa eta Unibertsitate Hezkuntza. Araubide Bereziko Irakaskuntzak ere arautzen ditu, Arte eta Hizkuntza Irakaskuntzak barne. Atariko tituluan, Konstituzioaren 27.4 artikuluan jasotako oinarrizko irakaskuntzaren iraupena zehazten da: irakaskuntza horrek Lehen Hezkuntza eta Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza hartzen ditu, 6 urterekin hasten da eta 16 urtera arte luzatzen da; horrela, derrigorrezko eta doako eskolatzearen hamar urte ezartzen dira. Ikasle guztien prestakuntza komuna bermatzeko, Legeak curriculumaren oinarrizko alderdiak zehazten ditu, helburuei, edukiei, printzipio metodologikoei eta ebaluazio-irizpideei dagokienez. 

LOGSEk, era berean, autonomia-erkidegoek hezkuntza-arloko eskumen ugari baliatzea bultzatzen du. Lege honen bidez, halaber, erkidego bakoitzeko kultura-, hizkuntza- eta hezkuntza-aniztasuna eta -nortasuna indartzen dira, sistematik elebitasunari eta lurralde bakoitzeko kulturari dagozkion ikasgaiak sartzeari aukera emanez. LOGSEk titulu independenteak eskaintzen dizkie hainbat alderdiri, hala nola Helduen Hezkuntzari eta irakaskuntzaren kalitateari, eta ezartzen du botere publikoek lehentasunezko arreta eskainiko dietela hura errazten duten faktoreei, hala nola irakasleen prestakuntzari, hezkuntza-baliabideei eta zuzendaritza-eginkizunari, hezkuntza-berrikuntzari eta -ikerketari, hezkuntza- eta lanbide-orientazioari eta sistemaren ikuskapenari eta ebaluazioari. Hezkuntzan dauden desberdintasunen konpentsazioa ere jorratzen da, normalizaziotik eta gizarteratzetik abiatuta, eta "hezkuntza-premia berezien" kontzeptua txertatzen da. Helburua hezkuntza pertsonalizatua eta famatuagoa izatea zen. Irakaskuntza lau taldetan banatuta zegoen: HH (0-5/6 urte); LH (6-11/12 urte); BH (12-16/18 urte); eta zikloak edo unibertsitatea. Ezaugarrien artean hauek zeuden: klaseak mistoak ziren; klaseak txikitu ziren (25 ikasle); klase profesionalizatuagoak zeuden; eta lehenengoz HB erregulatu zen.

• LEY ORGÁNICA DE CALIDAD DE LA EDUCACIÓN (LOCE)

Helburua eskola porrota jaisteko esfortzua estimulatzea eta ikaskuntza exijentzia maila igotzea zen. Irakaskuntza lau taldetan banatuta zegoen: HH (0-2/3 urte eta 3-5/6 urte); LH (6-11/12 urte); BH (12-16/18 urte); eta zikloak edo unibertsitatea. Ezaugarri nagusiak hauek ziren: uniformea erabiltzea, erlijioaren pisua, segregaziorik ez; errebalida zegoen; eta HB inklisboa zen. Lege hau ez zen atera.

• LEY ORGÁNICA DE EDUCACIÓN (LOE)

LOCEren Hezkuntza Berezia (HB) mantendu zen eta LOGSEren ezaugarriak mantendu ziren.

Mapa kontzeptuala

Hirugarren gai honetatik hezkuntza-lege guztietan ikusten ditugun ezaugarri desberdinekin geratuko naiz. Ikus dezakegu hezkuntza eboluzionatzen ari dela legeak aldatzen diren bakoitzean, hobetzen joan ahal izateko, eta hori oso garrantzitsua iruditzen zait, beti hobetu behar baitira gauzak hezkuntza onena izateko.

Eskola ideala

Gai honi buruz ikasitako guztia kontuan hartuta, aurreko eskola ideala berreraiki nahi nuke, xehetasun batzuk gehituz:

Nire ustez, gaur egungo legeak bideragarriak dira eta nire eskola ideala legearekin bat dator.